Мамандық таңдау-әр адамның өміріндегі маңызды шешімдердің бірі. Бұл шешімге кез-келген мемлекеттің әрбір азаматы тап болады. Әр мұғалімнің міндеті-білім алушыларға өзін және басқалардың әлеуетін барынша арттыра алатын мамандықты таңдауға көмектесу. Таңдалған бағытта одан әрі үздіксіз даму және қажетті мақсаттарға жету мүмкіндігі де өзекті болып табылады.
Болашақ мамандықты таңдау анықтамасы колледжге немесе университетке түсу туралы шешім қабылдау қажет болған кезде жоғары сынып оқушыларында (9-11 сынып) пайда болады. Күрделілік еңбек нарығындағы жағдай туралы жеткіліксіз кең көзқарасқа, кейбір мұғалімдер мен ата-аналардың болашақ онжылдықтардағы өзекті кәсіптер туралы хабардарлығы мен қалыптасқан көзқарастарына байланысты туындайды. Педагогтар мен ата-аналардың үздіксіз кәсіби дамуы олардың әлеуетіне, даму бағыттарына, жеке бейімділіктеріне, мүдделері мен тілектеріне сәйкес таңдау кезінде білім алушылардың қолдауымен маңызды мәнге ие. Осыған байланысты мемлекет пен қоғам тарапынан мұғалімнің, ата-аналардың және білім алушылардың дамуын қолдау маңызды факт болып табылады. Мұғалімдер өз кезегінде болашақ мамандарға бастауыш мектептен бастап кәсіптік бағдар беру жұмыстарын жүргізу арқылы оқу және мансаптық өсу бағытын таңдауға көмектеседі.
Мемлекет Басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев «Халық бірлігі және жүйелі реформалар – ел өркендеуінің берік негізі» атты Қазақстан халқына Жолдауында: «балалардың ерте кәсіптік бағдарлануы ерекше маңызға ие болып отыр. Өскелең ұрпақ болашақ мамандықты таңдауда саналы болуы керек. Бүгінгі таңда NEET жастарының арасынан 237 мың адам қамтылмаған. Жыл сайын 50 мың талапкер ақылы негізде түседі, олардың 85% – ы аз қамтылғандар санатына жатады. Бұл позицияны түзету керек. Сұранысқа ие мамандықтар бойынша тегін ТжКБ-мен жүз пайыз қамтуды қамтамасыз ету қажет » [1].
Мектептегі кәсіби бағдар-бұл студенттерді кәсіптер әлемімен таныстыруға, олардың жеке бейімділігі мен қызығушылықтарын анықтауға және жеке ерекшеліктеріне сәйкес одан әрі қызмет түрін таңдауға көмектесетін іс-шаралар жүйесі. Бұл жұмыс жан – жақты, өйткені ол психологиялық, педагогикалық, медициналық-физиологиялық, әлеуметтік, экономикалық аспектілерге әсер етеді. Сондықтан кәсіптік бағдарлау бойынша жұмыс нәтижелері білім беру ұйымының барлық қызметкерлерінің үйлесімді жұмысына байланысты [2].
Әр бала ерекше және әртүрлі қабілеттерге ие, оларды белгілі бір үлгіге байланыстыру қиын. Кәсіби кеңес беру білім алушыларға білім туралы саналы шешім қабылдау үшін өздерін түсінуге көмектеседі. Мансап бойынша кеңес беру сонымен қатар шоғырланудың төмендігі және ата-аналар мен балалар арасындағы келіспеушіліктер сияқты көптеген мәселелерді шешуге көмектеседі
мамандықты таңдау және мектепте ұстау деңгейлері. Дұрыс басшылық пен мансаптық кеңес беру арқылы үміткерлердің көпшілігі табысқа жетуге көмектесетін дұрыс мансапты таңдай алады. Мансап бойынша кеңес беру студенттерге курстардың тереңдігі мен сипатын, сондай-ақ болашақ мүмкіндіктердің әлеуетін түсінуге көмектеседі [3].
Алайда, бүгінгі таңда бейіндік оқытуды ұйымдастыру және енгізу кезінде кейбір ұйымдастырушылық – педагогикалық проблемалар бар. Олардың ішінде:
мектеп басшыларының бейіндік мектептің оңтайлы моделін таңдауға дайындығы;
отандық педагогиканың әртүрлі білім беру модельдерін әзірлеуге және олардың тиімділігін салыстырмалы талдауға жеткіліксіз назар аударуы;
бейіндік сыныптан ерекшеленетін бейіндік оқыту модельдерін нормативтік-құқықтық қамтамасыз етудің болмауы;
оқушылардың бір профильден екіншісіне ауысу құқығының болмауы және т.б. [4].
Білім беру жүйесін жаңғыртудың басты міндеті білім берудің заманауи сапасын қамтамасыз ету және білім беру жүйесінің барлық құрамдас бөліктерін жеке тұлғаның, қоғамның және мемлекеттің өзекті және перспективалық қажеттіліктерімен сәйкестендіру болып табылады.
Білім берудің барлық деңгейлерінің мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарына сәйкес оқу бағдарламасында бейіндік оқыту міндетті оқу пәндері мен таңдау бойынша бейіндік оқу пәндерінің үйлесімі негізінде жаратылыстану-математикалық және қоғамдық-гуманитарлық бағыттар бойынша іске асырылады.
2022-2023 оқу жылынан бастап республика мектептерінде «педагог қызметкерлер мен оларға теңестірілген адамдар лауазымдарының үлгілік біліктілік сипаттамаларын бекіту туралы «Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2009 жылғы 13 шілдедегі № 338 бұйрығына өзгерістер енгізу туралы» құжатқа сәйкес (Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2022 жылғы 31 наурыздағы № 121 бұйрығы, Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2022 жылғы 4 сәуірде № 27394 болып тіркелген) педагог-кәсіптік бағдар беруші лауазымы енгізілді.
Білім алушыларға дұрыс бағыт беру үшін бейіндік оқыту бойынша педагогқа тәрбиешілермен жұмыс жасауда кәсіби педагогика қажет екені анық.
